منابع خبری روسیه امضای تفاهمنامه احداث خط لوله گازی ترانس آناتولی بین این دو كشور را پایان عمر طرح نابوكو توصیف كرده كه توافق آن بین كشورهای اروپایی حاصل شد، اما هیچ گونه اقدامی برای اجرای آن به عمل نیامد.

در این ارتباط شركت نفت دولتی جمهوری آذربایجان اعلام كرد كه در آینده نزدیك مسیر انتقال گاز از حوزه گازی 'شاه دنیز' این كشور به اروپا را تعیین خواهد كرد.

كارشناسان امور نفتی معتقدند، جمهوری آذربایجان چند مسیر برای انتخاب احداث خط لوله جدید گاز به اروپا را در دست بررسی دارد، اما خط لوله نابوكو از این فهرست كنار گذاشته شده است.

از این دیدگاه خط لوله نابوكو در وهله اول یك طرح سیاسی بزرگ بود كه برای كنار گذاشتن روسیه از روند انتقال گاز منطقه دریای خزر و آسیای مركزی به كشورهای اروپایی طراحی شده بود.

اتحادیه اروپا امیدوار بود با اجرای این طرح، وابستگی به گاز روسیه را كه سالانه به حدود 120 میلیارد مترمكعب می رسد، كاهش دهد تا مسكو از این طریق نتواند بر تصمیم گیری ها و مسایل مختلف كشورهای اروپایی تاثیر گذارد.

البته مسكو نیز در این مدت بیكار ننشست و در سال های اخیر برای تامین شرایط اجرای طرح خط لوله گاز 'جریان جنوبی' خود به اروپا تلاش زیادی كرد و با چندین كشور واقع در مسیر این خط لوله همچون تركیه، صربستان، یونان و بلغارستان قراردادهای دوجانبه در این زمینه امضا كرد.

در حال حاضر روسیه از طریق خطوط انتقال گاز اوكراین و بلاروس حدود 40 درصد گاز مصرفی كشورهای عضو اتحادیه اروپا را تامین می كند و قصد دارد با راه اندازی خط لوله 'جریان جنوبی' با ظرفیت انتقال سالانه 60 میلیارد مترمكعب وابستگی به خطوط ترانزیت گاز دو كشور یاد شده را كاهش دهد.

مسكو در پاییز گذشته خط لوله گاز اروپای شمالی با ظرفیت انتقال 30 میلیارد مترمكعب گاز را كه از طریق دریای بالتیك به آلمان احداث شده است، راه اندازی كرد.

اما روسیه همواره خط لوله نابوكو را رقیب جدی برای طرح های انرژی خود در اروپا قلمداد می كرد و سیاست های خود را برای جلوگیری از احداث این خط لوله گاز متمركز كرده بود.

روسیه در راستای اجرای این سیاست، اكتبر سال گذشته با احداث خط لوله گاز از تركمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق دریای خزر مخالفت كرد.

به عقیده كارشناسان این خط لوله قرار بود به اجرای طرح نابوكو كمك و بخش عمده گاز این طرح را تامین كند.

مقام های روس مانند 'والری یازف' معاون دومای روسیه این خط لوله را برای محیط زیست دریای خزر زیانبار دانسته و حمایت كمیسیون اروپا از مذاكرات برای احداث خط لوله ترانس خزر را بدون توجه به موضع روسیه مورد انتقاد قرار دادند.

**آشنایی با طرح خط لوله گاز نابوكو

بحث ها در باره طرح خط لوله گاز نابوكو از سال 2002 در محافل انرژی اروپا آغاز شد و اكتبر آن سال پنج شركت' Botas' ، ' Bulgargaz'، 'MOL ' ، ' Transgaz' ،' OMV Gas' مطالعات اجرایی این طرح را كه هدف اصلی آن احداث یك خط لوله گاز جدید (Nabucco Pipeline) بود بر عهده گرفتند كه مراحل مطالعاتی آن در پایان سال 2004 به اتمام رسید.

این شركت ها به عنوان شركای طرح در سال 2004 پیش نویس همكاری ساخت این خط لوله جدید گاز را امضا كردند و شركت آلمانی ' RWE ' نیز در ماه فوریه 2008 به عنوان ششمین سهامدار به طرح نابوكو پیوست.

طول خط لوله نابوكو سه هزار و 300 كیلومتر و ارزش آن هفت میلیارد و 900 میلیون یورو برآورد شده بود كه می بایست گاز منطقه دریای خزر و آسیای میانه و نیز بخشی از خاورمیانه را به اروپا انتقال دهد.

بر اساس طرح كمیسیون اروپا، خط لوله نابوكو از تركیه، بلغارستان، رومانی و مجارستان عبور می‌كرد و مقصد نهایی آن اتریش بود.

بر اساس برنامه اولیه این كمیسیون، خط لوله گاز نابوكو باید در سال جاری میلادی راه اندازی می شد، اما با توجه به ابهامات فراوان و مسایل موجود در مسیر اجرای طرح نابوكو از جمله منبع تامین گاز آن، حتی یك گام نیز در جهت اجرای عملی طرح مذكور برداشته نشد و همه تلاش های كشورهای اروپایی در این زمینه فقط بر روی كاغذ ماند.

*** چماق انرژی روس ها بر سر اروپایی باقی ماند

حال كه طرح بلندپروازانه 'نابوكو' عملی نشده و به نمره منفی در كارنامه تلاش های سیاسی

اروپا برای رهایی از واردان گاز روسیه تبدیل شده است، روس ها همچنان چماق انرژی را بالای رقبای اروپایی خود خواهند چرخاند و از این امكان برای تاثیرگذاری بر سیاست سازی های قاره سبز بهره خواهند برد.

به عقیده كارشناسان، اتحادیه اروپا در این شرایط مجبور است به خرید گاز از روسیه ادامه دهد و همكاری های این كشور با اتحادیه اروپا در زمینه انرژی در اولویت روابط دوجانبه باقی بماند.

با توجه به این واقعیت و نیز افزایش نیاز كشورهای اروپایی به انرژی، مساله تامین انرژی از روسیه همچنان به عنوان چالش بزرگ و مایه نگرانی فرا روی اتحادیه اروپا قرار خواهد داشت.

در این شرایط خرید گاز طبیعی از مسیرهای دیگر همچون جمهوری آذربایجان و تركیه از اهمیت

فراوانی برای اروپا برخوردار خواهد بود و چنین طرح هایی علاوه بر اهمیت اقتصادی، بعد سیاسی و ژئوپلیتیكی نیز خواهند یافت.